معماری ایرانی در زمان اسلام
اگر در زبان های انگلیسی و لایتن جست و جو کنید خواهید دید که معماری ایرانی عبارت است از معماری ایران و بخش‌هایی از بقیه غرب آسیا، قفقاز و آسیای مرکزی. تاریخچه معماری زیبای سنتی ایرانی ما به پنج هزار سال یا بیشتر گذشته باز می گردد. این معماری نه تنها در ایران باستانی ما بلکه در تمامی کشورهای همسایه که روزگاری جزو ایران بودند هم یافت می شود. ساختمان‌های ایرانی از کلبه‌های دهقانی گرفته تا چایخانه‌ها و باغ‌ها، آلاچیق‌ها تا «بعضی از باشکوه‌ترین سازه‌هایی که جهان تاکنون دیده است» متفاوت است. علاوه بر دروازه‌ها، کاخ‌ها و مساجد تاریخی، رشد سریع شهرهایی مانند پایتخت، تهران (معماری تهران) موجی از تخریب و ساخت‌وسازهای جدید را به همراه داشته است.
قبل از خواندن این مقاله توصیه می شود مقالات زیر را نیز مطالعه کنید:
معماری ایرانی در زمان اسلام
آیا معماری امروز ایرانی هنوز پابرجاست؟
معماری ایرانی تنوع زیادی را از لحاظ ساختاری و زیبایی شناختی از انواع سنت ها و تجربیات به نمایش می گذارد. بدون نوآوری های ناگهانی و البته علیرغم آسیب های فراوان و مکرر و شوک های فرهنگی وارده، به «شخصیتی فوق العاده متفاوت از سایر کشورهای مسلمان» دست یافته است. فضیلت های اصلی آن عبارتند از: «احساس مشخص برای فرم و مقیاس. اختراعات سازه ای، به ویژه در ساخت طاق و گنبد. نابغه ای برای دکوراسیون با آزادی و موفقیتی که در هیچ معماری دیگری قابل رقیب نیست.
اصول معماری ایرانی در زمان اسلام
از قدیم الایام، نقوش شکل‌دهنده هدایت‌کننده معماری ایرانی، نمادگرایی کیهانی آن بوده است که «به وسیله آن انسان با قدرت‌های بهشتی در ارتباط و مشارکت قرار می‌گیرد». این مضمون نه تنها به معماری ایران وحدت و تداوم بخشیده است، بلکه منشأ اولیه خصلت عاطفی آن نیز بوده است. به گفته آرتور پوپ مورخ و باستان شناس ایرانی، برترین هنر ایرانی به معنای واقعی کلمه، همیشه معماری آن بوده است. در واقع باید بگوییم که زیبایی، سرآمد بودن و برتری معماری در هر دو دوره مهم خود صادق است یعنی هم قبل از اسلام و هم بعد از اسلام به معنای واقعی دوره شکوفایی معماری ما بوده است!
اصول بنیادی معماری ایرانی در زمان اسلام
معماری سنتی ایرانی تداومی را حفظ کرده است که اگرچه موقتاً به دلیل درگیری‌های سیاسی داخلی یا تهاجم خارجی منحرف شده است، با این حال به سبکی غیرقابل انکار دست یافته است.
دوره های حیاتی معماری ایرانی
سبک هخامنشی (از قرن ششم تا چهارم پیش از میلاد) که در ساخت شهرهای دیدنی مورد استفاده برای حکومت و سکونت (مانند تخت جمشید، شوش، اکباتان) و مقبره‌های ساخته شده متجلی شده است. به افتخار پادشاهان سقوط کرده (مانند آرامگاه کوروش کبیر). همچنین سبک اشکانی شامل طرح هایی از دوران زیر است:
- دوران سلوکی به عنوان مثال معبد آناهیتا، خورهه
- دوران اشکانیان به عنوان مثال هاترا، مجتمع های سلطنتی در نیسا
- دوران ساسانی مثلا قلعه دختر، طاق کسری، بیشاپور، دربند (دربند)
- سبک معماری ایرانی در زمان اسلامی به دوره های زیر تقسیم می شود:
- سبک خراسانی (از اواخر قرن هفتم تا پایان قرن دهم میلادی) به عنوان مثال: مسجد جامع نایین و مسجد جامع اصفهان
- سبک رازی (از قرن یازدهم تا دوره حمله مغول) که شامل روش ها و دستگاه های دوره های زیر است:
- دوره سامانیان، به عنوان مثال: مقبره سامانیان
- دوره زیارت، مثلا گنبد قابوس
- دوره سلجوقی، به عنوان مثال. برج های خرقان
سبک آذری (از اواخر قرن سیزدهم تا ظهور سلسله صفویه در قرن شانزدهم) به عنوان مثال: سلطانیه، ارگ علیشاه، مسجد جامع ورامین، مسجد گوهرشاد، مسجد بی بی خانم سمرقند، آرامگاه عبدالصمد، گور امیر، مسجد جامع یزد.
سبک اصفهانی که در دوره‌های صفوی، افشاریه، زند و قاجاریه از قرن شانزدهم به بعد آغاز شده است. چهلستون، عالی قاپو، مسجد آقا بزرگ، کاشان، مسجد شاه، مسجد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان.
مواد و متریال معماری ایرانی
مصالح ساختمانی موجود اشکال عمده ای را در معماری سنتی ایران دیکته می کند. خاک رس های سنگین که به راحتی در مکان های مختلف در سرتاسر فلات در دسترس است، توسعه ابتدایی ترین تکنیک های ساختمانی را تشویق کرده است، گل قالب گیری شده، تا حد ممکن فشرده فشرده شده و اجازه داده شده تا خشک شود. این تکنیک که از قدیم الایام در ایران استفاده می شد، هرگز به طور کامل کنار گذاشته نشده است. فراوانی زمین پلاستیکی سنگین، همراه با ملات آهکی مقاوم، توسعه و استفاده از آجر را نیز تسهیل کرد.
برای مشاوره ی رایگان می توانید با شماره های ۰۹۱۲۲۴۶۰۰۸۹ | ۰۹۱۲۱۴۷۱۸۴۷ به طور مستقیم تماس بگیرید.
نظرات خود را در ارتباط با این مقاله ما بنویسید.
موفق باشید.