معماری پایدار چیست؟
معماری پایدار یکی از مباحث مهم در زمینه ساخت و ساز می باشد که امروزه مورد توجه معماران و طراحان قرار گرفته است. ایجاد پایداری در معماری با توجه به مشکلاتی که در عصر صنعتی و مدرن امروز وجود دارد امری است ضروری، که باید توجه ویژه ای به آن شود. معماری سبز از شیوه های نوین در معماری است که در حال حاضر توجه افراد زیادی را به خود جلب کرده است.
طبیعت و محیط زیست موهبتی خداوندی است که تمام موجودات زنده برای ادامه حیات به آن وابسته اند. آلودگی زیست محیطی یکی از مشکلات عصر صنعتی حاضر است که انسان ها نقش چشم گیری در آن دارند. آلودگی بر چرخه طبیعی و کیفیت زندگی موجودات، تاثیر به سزایی دارد و پیامدهای جبران ناپذیری بر زندگی آن ها وارد می کند؛ بنابراین برای ادامه زندگی تمام موجودات، باید اقداماتی در جهت حفظ و نگهداری محیط زیست و منابع طبیعی انجام دهیم؛ یکی از این اقدامات، اجرای معماری سبز می باشد که در ادامه مقاله به این مبحث مهم و کاربردی می پردازیم.
قبل از خواندن این مقاله توصیه می شود مقالات زیر را نیز مطالعه کنید:
معماری پایدار چیست؟
معماری پایدار یا همان معماری سبز
معماری پایدار (Sustainable architecture) یکی از تحولات مهم در حوزه معماری است که هدف آن طراحی ساختمان براساس بهینه سازی در مصرف انرژی و اصول پایداری می باشد. به معماری پایدار، معماری سبز نیز گفته می شود که بر اساس طراحی اکولوژی و منطبق با طبیعت می باشد. ساخت و سازهایی که براساس این نوع معماری پیاده سازی می شوند آسیب کمتری بر محیط زیست و منابع انرژی وارد می کنند و با محیط زیست ناسازگاری کمتری دارند.
منظور از پایداری در معماری این نیست که ساختمان مقاومت بالا و یا عمر طولانی داشته باشد بلکه به این معنی است که در ساخت و ساز به محیط زیست توجه ویژه ای کنند و براساس آن اقدام نمایند. معماری پایدار در واقع به این معنا است که ساختمان ها با توجه به اصول بوم شناختی و پایداری، کاهش آلودگی زیست محیطی و مصرف انرژی طراحی شوند، که عکس العملی مناسب در برابر مشکلات و بحران های عصر صنعتی و مدرن امروز می باشد.
در سال های اخیر، انرژی بسیار زیادی برای ساخت و ساز و تولید مصالح ساختمانی مصرف شده که منجر به آلودگی های زیست محیطی فراوانی شده است. انتشار آلودگی های شیمیایی ناشی از تولید مواد ساختمانی، انتشار گرد و غبار در هوا به دلیل عملیات ساخت و ساز، آلودگی هایی که در حمل و نقل مصالح ساختمانی ایجاد شده؛ از جمله تاثیرات منفی هستند که در اثر ساخت و ساز به محیط زیست وارد می شوند.
استفاده از منابعی که امکان جایگزینی سریع تری دارند بسیار حائز اهمیت است. به عنوان مثال به کار گیری چوب درختانی که می توانند سریع تر رشد کنند و جایگزین شوند؛ از جمله مواردی است که در طراحی باید مورد توجه قرار گیرد. بنابراین ضروری است در زمینه معماری و ساختمانی از راهبردهای اصولی استفاده شود تا کمترین آسیب را به محیط زیست و منابع طبیعی وارد نمایند.
اصول معماری پایدار چیست؟
- هماهنگی با محیط زیست و اقلیم: بناها باید طوری طراحی شوند که با شرایط اقلیمی و محیط اطراف خود سازگار باشند، به نحوی که نیازهای امروزی بشر را تامین کنند و آیندگان نیز بتوانند از منابع انرژی موجود استفاده کنند.
- بهینه سازی در مصرف انرژی: طراحی سازه ها باید به گونه ای باشند که نیاز به سوخت فسیلی و دیگر انرژی ها به حداقل برسد به این ترتیب از منابع موجود در طبیعت کمتر استفاده شده و آلودگی زیست محیطی کمتری را به همراه خواهد داشت؛ همچنین می توان از مصالح قابل بازیافت استفاده کرد.
- استفاده بهینه از مواد و مصالح ساختمانی: در طراحی باید از مصالحی استفاده کرد که از دوام و مقاومت کافی برخوردار بوده و با مواد شیمیایی و انرژی کمتری آماده شوند.
- پاسخگویی به نیازهای ساکنین: معماری باید به نحوی باشد که حضور افراد در ساختمان محترم شمرده شود و نیازهای روحی و جسمی ساکنین ساختمان را تامین کند. توجه به طبیعت و حضور آن در محیط زندگی باعث بهبود سطح روانی انسان شده و بر روحیات او تاثیر بسزایی دارد.
- هماهنگی با سایت: هر سازه ای باید با ملایمت در زمین ناحیه خود قرار بگیرد و با محیط پیرامون خود سنخیت داشته باشد. معمار استرالیایی گلن مورکات این جمله را بیان کرده است که ساختمان باید زمین را به صورتی آرام و سبک لمس کند.این جمله به تمامل بین ساختمان و سایت اشاره دارد که امری ضروری برای فرآیند سبز به شمار می رود. سازه هایی که بی رویه انرژی مصرف می کنند آلودگی ایجاد می کنند و با کاربران و مصرف کنندگان خویش بیگانه اند در نتیجه هرگز زمین را به صورت آرام و سبک احساس نمی کنند.
- کل گرایی: تمامی اصول معماری سبز یا پایدار باید در یک روندی کامل که به ساخته شدن محیط زیست سالم منجر می شود، ترسیم و تجسم یابد. پایداری با حوزه های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی همانند اقلیم آب و هوایی، فرهنگ منطقه ای، تامین نیازهای روحی و جسمی انسانی در ارتباط است؛ بنابر این ارتباطات پایداری از اهمیت خاصی برخوردار است که در طراحی سازه در کنار عواملی مانند زیبایی، نور، بافت باید این موضوع را هم را مد نظر قرار داد.
افزایش جمعیت و هجوم افراد به شهرها باعث افزایش ساخت و ساز های غیراصولی شده است. ساخت و سازهای بی رویه باعث تخریب محیط زیست و افزایش آلایندگی های محیطی شده و به دنبال آن سلامت جسم و روح انسان ها را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین معماران برای جلوگیری از تخریب محیط زیست باید از اصول معماری سبز در طراحی های خود استفاده کنند. تا اینجا با مفهوم معماری پایدار آشنا شدیم. حال برای اینکه بدانیم معماری پایدار چه اهدافی را دنبال می کند و چرا باید معماران در طراحی سازه از این رویکرد معماری استفاده کنند به سراغ بررسی اهداف خواهیم رفت.
اهداف معماری پایدار
- کاهش مصرف منابع تجدیدناپذیر (مانند سوخت های فسیلی)
- بهینه سازی مصرف منابع تجدید پذیر
- بازیافت و یا استفاده مجدد از مصالح ساختمانی
- افزایش کیفیت و عمر مفید ساختمانی
- هماهنگی سازه با شرایط اقلیمی و فرهنگی منطقه
- برآورد نیازهای ساکنین
- هماهنگی و سازگاری با محیط زیست و کاهش تاثیرات منفی به آن
- استفاده از انرژی های طیبعی
- کاهش پسماندهای ساختمان و آلاینده های محیطی
توسعه و گسترش فضای سبز از موثرترین راهکارها جهت بازیابی محیط زیست و افزایش کیفیت زندگی انسان ها است. اجرای طرح های فضای سبز در داخل و حاشیه شهرها و همچنین در ساختمان ها می توانند به کاهش گرمای زمین، آلودگی محیط زیست، کاهش تنش افراد در ساختمان کمک کند. فضاهای سبز باید متناسب با موقعیت مکانی (جاده ها، خیابان ها و ساختمان ها) و نیازهای جامعه باشند. در صنعت ساختمان سازی توجه به این مقوله از اهمیت خاصی برخوردار است. به کار گیری فضای سبز هوشمند از اقدامات بی نظیر و جذاب در این حوزه است که می تواند تاثیر فوق العاده ای در کاهش مصرف آب و زیبایی محیط داشته باشد. در ادامه نمونه هایی از معماری سبز یا پایدار در جهان را معرفی می کنیم که مباحثی بسیار جذاب برای علاقه مندان در این حوزه است.
نمونه ساختمان های پایدار در جهان
- شهر جنگلی سنگاپور: باغ خلیج، در قسمت مرکزی سنگاپور واقع شده است. این باغ شامل سه بخش منحصر به فرد آبی جنوبی، شرقی و مرکزی تشکیل شده است. مساحت این شهر جنگلی برابر با یک میلیون متر مربع است و در این باغ ۸۰ درصد از گونه های گیاهی جهان وجود دارد. در مرکز یکی از ساختمان های مدرن این مجموعه یک فضای باز و وسیع وجود دارد که با شیشه محصور شده و در آن ۲۲۰ هزار نوع پوشش گیاهی منحصر به فرد کاشته شده است. در بیرون این نمایشگاه ۱۸ ساختمان بلند شبیه به درخت با ارتفاع ۵۰ متر ساخته شده است. این ساختمان ها در واقع باغ هایی هستند که می توانند آب باران را در خود نگه دارند و از آن برای مصارف مختلف استفاده کنند؛ همچنین در هر یک از ساختمان ها تعدادی پنل خورشیدی وجود دارد که نور خورشید را در روز ذخیره و در شب برای روشنایی مورد استفاده قرار می گیرد. این مجموعه با هدف جلوگیری از ایجاد جزیره گرمایی (Heat Island) ساخته شده است. جزیره گرمایی پدیده ای است که اغلب در مناطق شهری اتفاق می افتد و دلیل آن جذب گرما و حرارت به وسیله خیابان ها، ماشین ها و آسفالت هاست. در تابستان این پدیده شدت می یابد که باعث می شود هزینه زیادی برای دستگاه های تهویه هوا صرف شود و به دنبال آن تقاضا برای انرژی افزایش یابد. ساخت چنین باغ هایی برای کنترل تاثیرات منفی و ایجاد محیطی بهتر و سالم تر برای زندگی شهروندان است.
- ساختمان رایشتاگ در شهر برلین آلمان: رایشتاگ (Reichstag Building) نام دیگر ساختمان پارلمان در شهر برلین است که توسط نورمن فاستر (Norman Foster) طراحی شده است. وجود گنبد شیشه ای در این ساختمان نور خورشید را منعکس کرده و نور کافی برای روشنایی ساختمان را فراهم می کند. در ساختمان رایشتاگ تلاش شده است که بهترین تعامل بین فضای ساختمان و محیط اطراف آن به وجود آید. در این ساختمان از روغن های گیاهی تصفیه شده برای تامین انرژی و برق مورد نیاز استفاده می شود. آلودگی ناشی از سوخت این روغن ها بسیار کمتر از سوخت های فسیلی است. این ساختمان یک سیستم لوله کشی منحصر به فرد دارد که آب باران در خود نگه داشته و برای مصارف مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.
- خانه متحرک نیویورک: خانه متحرک نیویورک در واقع یک کلاس درس آموزشی و یک خانه سبز بوده که بر اساس ضوابط هیئت ساختمان سازی سبز سازماندهی شده است. از آن جایی که خانه متحرک نیویورک بر روی یک شناور بنا شده، به آن کشتی علم (Science Barge) نیز می گویند. این ساختمان به گونه ای طراحی شده که از نور خورشید، باد و سوخت های بیولوژیکی برای تامین سوخت مورد نیاز خود استفاده می نماید و هیچ گاز دی اکسید کربنی را به محیط منتشر نمی کند. سیستم آبدهی خاصی با هدف حفاظت از منابع طبیعی برای گیاهان این مجموعه بکار گرفته شده که در آن از آب باران یا آب تصفیه شده رودخانه، برای آبیاری آن ها استفاده می شود. همچنین گیاهان به جای اینکه مواد مغذی و مورد نیاز خود را از خاک بگیرند از آب دریافت می نمایند.
- خانه سازی پایدار دانمارک: یکی دیگر از نمونه های برجسته معماری پایدار، شهرکی واقع در دانمارک است. در این شهرک مساحتی حدود ۱۷۰۰ متر مربع پشت بام سبز، تعبیه شده که امواج مضر خورشید را منعکس کرده و باعث خنک شدن محیط می شود. این شهرک دارای ۵۰۰ واحد و یک مجتمع بزرگ تجاری می باشد که ساکنین این شهرک می توانند تمام خرید های خود را از آن محل انجام دهند و در نتیجه باعث کاهش میزان مصرف بنزین می شوند. پشت بام های ایزوگام و قیراندود در کشورهای مدرن برای ساخت و ساز به دلیل شدت بخشیدن به پدیده اثر جزیره گرمایی توصیه نمی شوند.
• بنای خورشید و ماه چین: بنای مجلل خورشید و ماه (Sun-Moon Mansion) یکی از بزرگ ترین بناها در جهان است که از نور خورشید برای تامین انرژی خود استفاده می کند. این بنا توسط مینگ هوانگ یکی از اعضا پارلمان چین ساخته شده است. - دهکده اکولوژیکی لندن: این دهکده در سال ۲۰۰۲ توسط یک شرکت خصوصی در انگلیس ساخته شده است. این دهکده دارای صدها خانه و دفاتر اداری است که از پشت بام های سبز، مصالح بازیافتی ساختمانی، پنل های خورشیدی، ایزولاسیون کارآمد استفاده می کند. این مجموعه به میزان ۵۰ درصد از انتشار گاز کربن دی اکسید به محیط را کاهش داده است.
- درخت هوایی اسپانیا: درخت هوایی یکی از بناهای معروف و جذاب در شهر مادرید که با هدف تولید انرژی و اکسیژن طراحی شده است. این سازه از پنل های خورشیدی برای تولید برق مورد نیاز خود استفاده می نماید. درختان این بنا در سال ۲۰۰۷ کاشته شده اند که جلوه بی نظیری به این مجموعه داده و مصالحی که در این بنا بکار رفته همگی قابل بازیافت هستند.
- برج دو قلوی ابوظبی: این برج در جنوب شرقی ابوظبی قرار دارد که دارای ۲۹ طبقه با ارتفاع ۱۴۵ متر است. این سازه دارای نمای شیشه ای و اشکال هندسی خاصی است که مانند یک سایبان این دو برج را از تابش شدید نور خورشید و گرمای زیاد آن محافظت می کند. پنل های مثلثی شکل در قسمت آفتاب گیر این بنا به عنوان یک حفاظ و سایبان به شمار می روند که در واکنش به میزان نور و گرمای تولیدی طبق برنامه از پیش تعیین شده، باز و بسته می شوند. بنابراین از گرم شدن بیش از حد محیط جلوگیری و میزان نور ورودی به سازه را کنترل می نمایند. با این اقدام به میزان قابل توجهی در مصرف انرژی صرفه جویی می شود.
- پردیس دانشگاهی بریتانیا: پردیس دانشگاهی بریتانیا قسمتی از دانشگاه نورثامبریا انگلستان است که به کمپ شرقی معروف است. این مجموعه براساس استاندارد های زیست محیطی ساخته شده و خوابگاه بیش از ۹ هزار دانشجو می باشد. در سال ۲۰۱۱ مدیران این مجموعه موفق به اخذ جایزه به دلیل کاهش تولید گاز دی اکسید کربن شدند.
برای مشاوره ی رایگان می توانید با شماره های ۰۹۱۲۲۴۶۰۰۸۹ | ۰۹۱۲۱۴۷۱۸۴۷ به طور مستقیم تماس بگیرید.
نظرات خود را در ارتباط با این مقاله ما بنویسید.
موفق باشید.