معماری پهلوی
معماری پهلوی
معماری ایران در اواخر دوره قاجار و ابتدای دوره پهلوی دچار هرج و مرج و آشفتگی شد به طوری که ما در زمان پهلوی شاهد احداث فضاها و بناهایی هستیم که همگی از یک مکتب فکری در دورهای مشخص نشات گرفته شده است به طوری که در کاخ مرمر از معماری سنتی، عمارت شهربانی کل کشور از تخت جمشید و ساختمان های شهرداری و پستخانه از معماری نئوکلاسیک فرانسه بر گرفته شده است.
به طور کلی در معماری پهلوی سعی بر این شده است که بین این سه طیف فکری پیوندی بر قرار باشد.
در معماری این ساختمانها شاهد گرایش های متفاوت و متضادی هستیم که این گرایشها ریشه در اختلافات سیاسی و ایدوئولوژی در اواخر دوره قاجار و اوایل دروان پهلوی دارد.
این جریانها و اختلافات سیاسی به سه دسته تقسیم می شوند.
سنت گرایان : اساس فکر سیاسی و بینش دینی آنها احیا و توسعه سنتهای باستانی ایران بود.
غرب گرایان : ذهنیت و تفکر آنها تقلید از فرهنگ غرب بود.
ملی گرایان : اساس فکری این گروه بازگشت به عظمت هخامنشی و ساسانی بود.
گرچه برخی از معماران برای معماری سنتی و تاریخ آن ارزش زیادی قایل بودند اما خود شخصا از پیروان سبک نئو کلاسیک بودند و یا به عبارتی می توان گفت از ملی گرایان نوین بودند و ما شاهد این واقیت هستیم که در ساختمان موزه ایران تقلیدی از طاق کسری است.
معماری پهلوی
این سبک و پیشروی در آموزش دانشجویان و دانش آموزان معماری و منابع درسی آنها به وضوح قابل مشاهده بود و کمتر به معماری اصیل و سنتی ایران اشاره شده بود.
با تسلط افکار غرب گرایانه بر معماری سنتی ایران باعث شد که بسیاری از ساختمان ها، بناهای با ارزش کاروانسراها در توسعه جدید شهری و جاده های بین شهری تخریب شوندو این امر سبب شد تا بسیاری از بناها و ساختمان های با ارزش متروکه و مخروبه گردد و این نوع سبک و معماری بدون توجه به عوامل اقلیمی و گذشته معماری ایران همچنان ادامه دارد.
معماری دوره پهلوی مانند دوره قاجار به دو دوره اصلی تقسیم می شود:
- دوره پهلوی اول
- دوره پهلوی دوم
دوره پهلوی اول از سال ۱۳۰۴ شروع شد و تا سال ۱۳۲۰ ادامه پیدا کرد که در دوره رضا خان بناها به دو دسته بناهای نظامی و بناهای غیر نظامی تقسیم می شدندو از سوی دیگر سازمانهای جدید حکومتی که مبتنی بر انگیزه نظامی بود باعث پدیدار شدن بناهای زیاد و متعدد نظامی شد که قبل از این چنین سابقه ای وجود نداشت که میتوان به شهربانی ، پادگان ، پاسگاه ، زندان اشاره کرد که هم به جهت داشتن ماهیت نظامی و هم به جهت عملکرد نظامی توانستند تاثیرات خود را بر روی شهر ها و بنا های دیگر بگذارند اما چیزی که در این مطلب حایز اهمیت است تاثیرات نظام گرایانه بر ساختمانها و بناهای غیر نظامی می باشد.
منحصر به فرد بودن و متفاوت بودن بناهای این دوره با دیگر بناها از ویژگیها و خصوصیات نظامی این دوره می باشد.
سرعت در ساخت
در ارتش هر رده جوابگو و مطیع ما فوق خود می باشد که باعث به وجود آمدن تشکیلاتی وظیفه شناس و خود مختار می باشد.
تاثیر روانی : به اشکال گوناگون در معماری این دوره نفوذ کرد که باعث به وجود آمدن اندیشه معماری نظامی گرایی در ساختن بناها شد.
در دوره دوم احداث ساختمانهایی جدید در قالب اداری ، آموزشی و صنعتی مورد توجه قرار گرفت که باعث ساخت و احداث کارخانه نساجی در زمان رضا شاه ودیگر ساختمانهای اداری با استفاده از مواد و مصالح اروپایی شکل خاصی به معماری داد و از آنجا که می توان در این دوره بازگشت به معماری تاریخ ایران از جمله دوره هخامنشی و ساسانی را مد نظر قرار داده بودند میتوان سبک نئوکلاسیک را نیز در این بناها مشاهده نمود به عنوان مثال می توان به کاخ شهربانی سابق ، ساختمان بانک ملی ، اداره پست که از بناهای معماری در دوره رضا شاه است اشاره نمود.
در این دوره نیز استفاده از مواد و مصالح جدید به ویژه سیمان باعث شد که امکانات جدیدی در اختیار معماران قرار بگیرد و توجه معماران و مهندسان ایرانی به این ماده به سرعت زیاد شد و تنها یک سال پس از تاسیس کارخانه سیمان در سال ۱۳۱۳ شیوه های مختلفی برای استفاده از این ماده از سوی معماران ابداع شد به عنوان مثال ساخت تندیس ها و مجسمه ها و ساختمانهای دولتی مانند کاخ شهربانی از جمله این موارد بود.
دومین متریالی که به سرعت در معماری ایران به وجود آمد و باعث تغییرات بسیار زیادی در معماری شد شیشه بود که پس از مدت کمی رضا خان به منظور استفاده شیشه در ساخت ساختمانهای جدید ، کارخانه شیشه و بلور کرج را افتتاح کرد و در همین دوره استفاده از سنگ نیز با توجه به بازگشت به سبک معماری دوره هخامنشی و ساسانی مورد توجه معماران قرار گرفت که می توان به ساختمان سینگر که از بناهای شاخص این دوره می باشد اشاره کرد.
روند طی شده معماری در دوره پهلوی
شروع دوره رضاخان که پنج سال بود که هیچ گونه تحول هنری در آن نمی بینیم و به عبارت دیگر هیچ گونه کار مهمی انجام نشده است.
دوره دوم از سال ۱۳۰۵ به بعد شروع می شود و فعالیت ساختمانی و معماری به دلیل جنگ جهانی دوم درگیر رکود شدید بود.
دوره سوم بهد از اتمام جنگ جهانی دوم و ابداع شدن دو عنصر جدید یعنی بتن و آهن و اثرات آن در معماری بود.
از پایان جنگ بود که حرکت معماری دوره پهلوی شروع می شود.
در اوایل شروع حکومت رضا خان ایران یکی از بدترین شرایط اقتصادی خود را تجربه می کرد و اکثر بناها طبق روال قدیمی خود یعنی خشت خام و چوب ساخته می شد و سقف ها نیز به صورت شیروانی که در آن از ستونهای چوبی استفاده می شد ساخته می شدند و بناها بدون نقشه و بر روی محل زمین طراحی می شدند و در چنین وظعیتی بود که دوره سوم معماری و بعد از جنگ جهانی دوم به وجود آمد که سبک معماری ملی نامیده شد.
ویژگی های سبک ملی در دوران پهلوی:
- به وجود آمدن ایوانهای بلند و مرتفع در ورودی ها
- مرکزیت دادن بنا با ستون و سر ستون
- پنجره ها و قاب های اطراف آنها همانند تخت جمشید
- بناها به شکل مرتفع ساخته می شدند که بیانگر عظمت و قدرت بود
- به کار بردن مصالح سنگ وسیمان
- به کار بردن نقش و متیفهای تخت جمشید در بنا های خود
- بکار بردن کنگره های کنار بام کاخ ها
با گذر زمان گرایش های دیگری در معماری ایران پدیدار شد و به دنبال رشد اقتصادی ایران پروژه های ملی دیگر به پایتخت محدود نمی شد اما بیشترین تاثیرات آن را در تهران مشاهده می کنیم.
پیشنهاد نویسنده: معماری قاجار
پروژه های مرتبط با این مقاله که توسط شرکت دکوطرح طرح انجام شده است:
برای مشاوره ی رایگان می توانید با شماره های ۰۹۱۲۲۴۶۰۰۸۹ | ۰۹۱۲۱۴۷۱۸۴۷ به طور مستقیم تماس بگیرید.
نظرات خود را در ارتباط با این مقاله برای ما بنویسید.
موفق باشید.
۰ دیدگاه