معماری قاجار

معماری قاجار

معماری قاجار

معماری در قرن سیزدهم و چهاردهم معماری قاجار بوده است که عده‌ای این سبک معماری را تقلید از معماری غربی می‌دانستند. از جمله بناهایی که در دوره‌ی معماری قاجار بنا شدند می‌توان کاخ گلستان، مدرسه سپهسالار، مسجد سپهسالار، بازارتهران، دارالفنون، نگارستان، قصر فیروزه، مسجدسلطانی و… را نام برد.

اواسط دوره‌ی قاجار با ورود معماری و تزیینات اروپایی معماری داخلی خانه‌ها دستخوش تغییر شد و تا قبل از آن معماری بیشتر به سبک سنتی بوده است. اگر بخواهیم معماری دوره‌ی قاجار را با دوره‌های قبل از آن (زندیه و صفویه) مقایسه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که از لحاظ فضایی به صورت چشمگیری معماری بهبود یافته و تنوع فضایی بیشتری داشته است ولی از لحاظ تزیینات، تناسبات و اندازه‌ها دوره‌های قبلی مانند صفویه و زندیه در شرایط بهتری بودند.

استفاده از کاشی‌های هفت رنگ و هم‌چنین لعاب کاری در دوران صفویه بسیار رواج داشته و تا دوران قاجار نیز ادامه پیدا کرد که در سبک آذری و هم‌چنین سبک اصفهانی نمونه‌های آن قابل مشاهده است.

این سبک تا اواسط دوره‌ی قاجار ادامه داشت و پس از آن با معماری مدرن آمیخته شد و کارخانه‌هایی جدید برای تولید انبوه مصالح ساختمانی جدیدی هم‌چون آهن احداث گردید و در پی آن ساختار ساختمان‌ها تغییر چشمگیری کرد و با استفاده از مصالح جدید (آهن و…) شروع به احداث بناهایی مانند نمایشگاه، ایستگاه راه آهن و… کردند.

معماری قاجار

با وجود تغییری شگرف در معماری ساختمان‌های دوره‌ی قاجار و الهام گرفتن از معماری مدرن، اما نکته قابل تامل این است که معماری اماکن مذهبی تغییر چندانی نکرد مانند مسجد سپهسالار. زمان سفر ناصرالدین شاه به اروپا دارالفنون ساخته شد و هم‌چنین برج و باروری تهران که نماد تاثیر معماری اروپا در معماری ایران بود به فرمان ناصرالدین شاه ساخته شد.

معماری اروپایی بر ساخت کاخ‌ها نیز تاثیر گذاشته و با معماری اصیل ایرانی ترکیب شدند، از ویژگی‌های اصلی کاخ‌های دوره‌ی قاجار بادگیرهایی تزئین شده با کاشی، آیینه‌کاری و طلاکاری داخل عمارت را می‌توان نام برد. در زمان قاجار بادگیرهایی در یزد، تهران، سمنان و کاشان ساخته شد. از معماری‌های مذهبی دوران قاجار می‌توان به مسجد شاه در تهران، مسجد سید در زنجان و مدرسه سلطانی در کاشان اشاره کرد.

این معماری بیشتر مختص افراد ثروتمند و مرفه بوده و خانه‌هایی برپایه‌ی معماری اروپایی ساخته می‌شده که از ویژگی های آن می‌توان به شیروانی، ستون‌هایی بزرگ و مجلل در ورودی و نما، گچ‌‌بری‌هایی تزئینی اشاره کرد. بناهای ساخته شده به دست معماران اروپایی از لحاظ معماری و ظاهری کاملا متفاوت با بناهای ساخته شده در دوره‌های پیش از آن بوده است و در اواخر همین دوره بود که استفاده از مصالح جدید در ایران نیز رواج یافته و رضاخان اقدام به ساخت کارخانه‌هایی برای تولید انبوه این مصالح کرد. معماری قاجار تا حدود صد سال پس از انقراض سلسه‌ی قاجار نیز در ساخت خانه‌ها، کاخ‌ها و دیگر اماکن رواج داشت.

معماری مذهبی دوره‌ی قاجار

معماری مساجد و اماکن مذهبی در دوره‌ی قاجار چندان تغییر نکرده و معماری اروپایی بر آن تاثیر نذاشته و بیشتر از سبک معماری‌های دوران پیش از قاجار مانند صفویه پیروی می‌کند و در این دوره تعدادی اندک مسجد ساخته شد. استفاده از نقاشی داخل مساجد از تغییراتی بود که در این دوره پیش آمد.

ویژگی‌های پلان های دوره‌ی قاجار

ساخت بناهایی بسیار مرتفع که بر شکوه و عظمت بنا افزوده شود، استفاده از تزئینات داخلی، تغییر سه دری‌ها به دو دری، داشتن معماری درون‌گرا، قراردادن پلکان در محورهای اصلی، استفاده از تزییناتی مانند گل‌های لندنی در کاشی‌کاری‌ها، استفاده از نقش‌های تخت جمشید و کاشی کاری‌های هفت رنگ با رنگ‌های غالب قرمز و یا ارغوانی، استفاده از مصالحی همچون آهن وسیمان و سنگ، قراردادن ایوان‌های مرتفع در ورودی‌های بنا.

تزئینات مورد استفاده در معماری قاجار

در نمای داخلی بنا از کاشی‌های هفت رنگ، گچ‌بری و لعاب‌هایی با رنگ‌های مختلف استفاده می‌شده است و رنگ‌های غالب برای استفاده در معماری داخلی در این سبک معماری رنگ‌های نارنجی و زرد بوده‌اند. از دیگر تزئینات معماری این دوره استفاده از شیشه‌های رنگی و آیینه کاری و کاشی‌های نقش دار را می‌توان نام برد.

پیشنهاد نویسنده : در ارتباط با معماری در دوران پهلوی بخوانید.

معرفی چند نمونه از بناهای دوره‌ی قاجار

کاخ گلستان از مهم‌ترین بناهای تاریخی ایران است و علاوه بر سکونت خانواده‌های شاهان در آن، معماران و هنرمندان زیادی نیز در آن جا مشغول آموزش و تربیت بوده‌اند از جمله بناهای موجود در کاخ گلستان می‌توان شمس العماره،کاخ آیینه، تخت مرمر،عمارت بادگیر، تالارالماس، حوضخانه، تالارعاج را نام برد.

مدرسه دارالفنون به فرمان ناصرالدین شاه قاجار برای کسب علم در تهران ساخته شد، ساختمان دارالفنون شامل پنجاه اتاق با ابعاد چهار در چهار بود که محل قرار گیری آن‌ها چهار گوشه‌ی حیاط بود و تمامی اتاق‌ها با گچ بری تزئین شده و دارای نقاشی‌هایی بسیار زیبا بودند. در قسمت شمالی ساختمان نیز اتاق‌هایی کوچک در فضایی بزرگ قرار می‌گرفتند که محل آموزش نظامیان بود. نگارستان که به دست فتعلی‌شاه قاجارساخته شد و دو عمارت دلگشا و تالار قلمدان را شامل می‌شود. تابلوهای هنرمندانی چون میرزا جانی نقاش و عبدالله خان نقاش باشی در یکی از اتاق‌های این عمارت قرار داشته و به همین دلیل نام این عمارت نگارستان گذاشته شده است.

برای مشاوره‌ی رایگان می‌توانید با شماره‌های ۰۹۱۲۲۴۶۰۰۸۹ | ۰۹۱۲۱۴۷۱۸۴۷ به طور مستقیم تماس بگیرید.

نظرات خود را در ارتباط با این نوشته برای ما بنویسید.

با آرزوی بهترین‌ها.