تنگ بری در معماری
تنگ بری در معماری
تنگ بری از جمله آرایه های گچی است که کاربرد آن در معماری دوره ی صفوی و به ویژه بناهای شاهی و خانه های ارامنه به اوج می رسد. ریشه های این نوع تزیین در بناهای دوره ی تیموری قابل پیگیری است تا آنجا که براساس فرضیه این پایان نامه می توان ارتباط مشخصی را بین این آرایه و تزیینات مقرنس پیدا کرد که در قالب بررسی سیر تحول و تطور تنگ بری در ایران سامان یافته است.
قبل از خواندن این مقاله توصیه می شود مقالات زیر را نیز مطالعه کنید:
تنگ بری در معماری
تنگ بری چیست؟
تنگ بری گونه ای از تزیینات گچی است که نقش تنگ یا صراحی به صورت توخالی در آن اجرا شده است. این شکل از تزیین که با نام بناهای شاخصی همچون عالی قاپو و شیخ صفی الدین اردبیلی پیوند خورده است در دوره صفویه به اوج کاربرد خود در آذین بستن فضاهای معماری می رسد. نمونه زیبای تنگ بری های این دوره را به طور خاص در مقرنس های گچی طبقه ششم کاخ عالی قاپو می توان دید. هدف فعالیت های هنری بیان زیبایی و کاهش سختی های مردم است. هنر های کاربردی مانند حرفه صنایع دستی در انجام این مهم توان نهفته بالایی دارند. بروز این توانمندی در گرو مطابقت دادن روحیات تاریخی و فرهنگی هنرهای سنتی با الزامات و واقعیت های اجتماعی امروزی است. به طور کلی در باره عملکرد این تزیینات سه نظریه وجود دارد:
- گروهی تنگ بری های عالی قاپو را جایگاهی برای نگهداری ظروف در نظر گرفته اند.
- گروهی دیگر صرفاً عملکردی تزیینی برای آنها بیان می کنند
- گروه سوم به کاربرد موسیقایی این آرایه ها اشاره داشته اند و طبقه ششم کاخ عالی قاپو را جایگاهی بری نوازندگان ایرانی می دانند که با بهره گیری از خاصیت آکوستیک این تزیینات به نواختن سازهای دلنشین می پرداخته اند.
تنگ بری یکی از عناصر وابسته به معماری در ایران عصر صفوی و هند گورکانی است. روابط فرهنگی و سیاسی صفویان و گورکانیان نقش بسزایی در تعامل و نفوذ هنر بین دو کشور داشته است، به طوری که بسیاری از هنرها از جمله هنر تزئینی تنگبری که در هند با نام چینی خانه شناخته می شود، بر اثر همین تبادالت رونق یافته است.
بررسی ها نشان میدهند که هنر تنگ بری پیشین های قبل از دورە صفوی در ایران دارد و حتی نمونه هایی از وجود تنگبری مربوط به دورە آلمظفر در یزد شناسایی شده که البته نیاز به تحقیقات بیشتری دارد، اما آنچه قطعی است وجود تزئینات تنگبری مربوط به دورە تیموری در برخی بناهای مربوط به قرن نهم قمری در ایران است که به نظر می رسد این هنر بعدها در دورە صفوی و طی مراوداتی که بین ایران و هند در این دوره برقرار می شود، وارد تزئینات معماری این دوره از هند شده و ویژگی های خاص خود را می یابد.
تنوع و گوناگونی اشکال به کاررفته در تزئینات تنگ بری
با آن که به طور کلی تعداد بناهای مزین به آذین تنگبری در هند گورکانی نسبت به ایران صفوی بیشتر است اما اشکال به کاررفته در تزئینات تنگ بری ایران از تنوع بیشتری نسبت به هندوستان برخوردار هستند. مثال در بنایی چون دیوان عام در قلعە آگرا تنها سه شکل تنگ بری کلیە سطوح بنا را پوشانده است اما در بنایی چون عالی قاپو و هشت بهشت اصفهان کلیە سطوح دیوارهای بنا با اشکال متنوعی از تنگبری ها پوشانده شده است. می توان علت این امر را در توجه به کمیت و تعدد بناها در دورە گورکانی و ساخت پر تعداد و تزئین آن ها به عنوان یک نظام حاکم و فرهنگ وارد شده به زمینە متفاوت جست و جو کرد. اما در ایران به دلیل کاربرد خاص آن، تعدد بناهای مزین به این آذین محدودتر بوده و در عوض این عناصر توانسته اند با تکیه بر قدمت هنر تزئین و نقوش متنوع هندسە ایرانی از شکل و آذین متنوع تری برخوردار باشند.
برای مشاوره ی رایگان می توانید با شماره های ۰۹۱۲۲۴۶۰۰۸۹ | ۰۹۱۲۱۴۷۱۸۴۷ به طور مستقیم تماس بگیرید.
نظرات خود را در ارتباط با این مقاله ما بنویسید.
موفق باشید.
۰ دیدگاه