اهمیت سیستم اعلام حریق در ساختمان

امروزه وجود سیستم‌های اعلام حریق در ساختمان‌ها برای حفاظت از جان انسان‌ها و اموال جز الزامات ضروری است که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این سیستم‌ها با تشخیص سریع آتش‌سوزی کمک شایانی در کنترل حریق دارند و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کنند.

سیستم اعلام حریق ساختمان

سیستم اعلام حریق شامل مجموعه‌ای از تجهیزات، دستگاه‌ها و وسایل الکترونیکی است که برای تشخیص حریق و آتش‌سوزی و هشدار دادن در مراحل اولیه استفاده می‌شود. و در صورت بروز هرگونه علایم آتش‌سوزی، سیستم هشداردهنده فعال می‌شود. اجرا و بهره‌برداری از سیستم اعلام حریق به منظور حفاظت از جان افراد و جلوگیری از زیان‌های مالی صورت می‌گیرد. سیستم اعلام و اطفای حریق از سیستم‌های امنیتی برای تجهیزات سازمان‌های صنعتی، اماکن مسکونی و ساختمان‌ها است.

انواع سیستم اعلام حریق

سیستم‌های اعلام حریق به سه نوع زیر تقسیم می‌شوند:

• سیستم‌های متعارف: سیستم متعارف از قدیمی‌ترین انواع سیستم‌های اعلام حریق است که علی‌رغم تغییرات کیفی اندک، همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این سیستم چندین آشکارساز و شستی که یک منطقه از ساختمان را پوشش می‌دهند در قالب یک مدار به هم پیوسته و به تابلوی کنترل مرکزی متصل می‌شوند. بنابراین هر مدار نماینده یک منطقه است و در صورت حریق، این مناطق نشان‌دهنده محل تقریبی آتش‌سوزی هستند که با حضور فیزیکی در محل حریق می‌توان محل دقیق آتش‌سوزی را تشخیص داد.
• سیستم‌های آدرس‌پذیر یا نمایشگر LCD: سیستم‌های اعلام حریق آدرس‌پذیر یکی از انواع سیستم‌های اعلام حریق است که بعد از سیستم اعلام حریق متعارف وارد کار شدند. تمام تجهیزات مورد استفاده در آن دارای آدرس مشخصی هستند که با استفاده از تابلوی مرکزی توانایی شناسایی و تشخیص محل دقیق آن‌ها را دارد. به دلیل هوشمند بودن، دقت و سرعت بالایی در کشف حریق دارند و برای تشخیص دقیق محل حریق نیازی به حضور نیست، چرا که تابلوی مرکزی آدرس دقیق را مشخص می‌کند. همین امر موجب سرعت و دقت عمل بیشتر در مهار آتش‌سوزی است.
• سیستم‌های هوشمند: آشکارسازهایی که در سیستم‌های هوشمند به کار گرفته شده‌اند دارای میکروپروسسور هستند که به‌صورت دائمی در حال سنجش محیط هستند و در صورت دریافت علایمی مثل دود یا گرما، اطلاعات را به پنل مرکزی ارسال می‌کنند و پنل مرکزی با پردازش اطلاعات وضعیت موجود را اعلام می‌کند. هم‌چنین می‌توان برای همه سنسورها به‌صورت جداگانه مقدار حساسیت مشخصی را تعریف و تنظیم کرد. سیستم‌های هوشمند را می‌توان به‌صورت نرم‌افزاری به دیگر سیستم‌های حفاظتی و امنیتی موجود در ساختمان متصل کرد. سیستم‌های هوشمند نسبت به سیستم‌های متعارف و آدرس‌پذیر سرعت تشخیص بسیار بالایی دارند که عمل کنترل حریق را بهبود می‌بخشند.

اهمیت سیستم‌های ایمنی و امنیتی در مجتمع‌های ساختمانی

صرف‌نظر از پیشگیری و مدیریت حوادث و سوانح احتمالی، تأمین امنیت شهروندان و کارکنان یک مجموعه‌ی چندمنظوره نیز از مهم‌ترین اولویت‌های مدیریتی به‌شمار می‌رود. هدف مراکز تجاری، فراهم‌آوردن فضایی برای بازدید، خرید و تفریح شهروندان است؛ در این راستا، همواره شمار بسیاری از افراد در فضاهای گوناگون مجتمع، از جمله فضاهای فروشگاهی، رستورانی، بازی و سرگرمی، نمایشگاهی، سینمایی، ورزشی، مغازه‌های برند و تک‌فروشی و… حضور دارند. تأمین امنیت این افراد در همه‌ی شرایط بر عهده‌ی مدیریت مجتمع است و سازمان آتش‌نشانی و دیگر نهادهای ذی‌ربط نیز در این خصوص، آیین‌نامه‌های الزام‌آور مشخصی دارند.

سیستم اعلام حریق (FAS)، با آگاه‌سازی مسئولان مربوطه پیش از فراگیرشدن آتش‌سوزی و اتصال خودکار به سیستم اطفای حریق (FES)، فرصت متفرق کردن جمعیت و مهار آتش‌سوزی را فراهم می‌کند. هم‌چنین، سیستم‌های پیشرفته‌ی نظارت تصویری (Access Control)، نظارت بر کلیه‌ی فضاها و کنترل هوشمندانه‌ی دسترسی فیزیکی به فضاهای خاص را برای کارکنان حراست و مسئولان مرکز امکان‌پذیر می‌کنند. همگام با اینها، سامانه‌های تشخیص نفوذ (IDS) و مرکز عملیات امنیت (SOC)، ضمن مدیریت عملیات امنیتی در مجتمع از هرگونه حمله‌ی سایبری به سیستم‌های یکپارچه‌ی مجتمع جلوگیری می‌کنند.

سیستم اعلام حریق (FAS)

آتش‌سوزی از جمله حوادث غیرمترقبه‌ای است که در صورت بروز در یک ساختمان بزرگ یا مجتمع چندمنظوره، با توجه به تراکم جمعیت ممکن است تلفات جانی و خسارات مالی شدیدی به همراه دارد. از این رو، تجهیز چنین سازه‌هایی به یک سامانه‌ی اعلام حریق خودکار و نیز قابلیت اتصال آن به یک سیستم اطفای حریق خودکار، از مهم‌ترین الزامات ایمنی به‌شمار می‌رود. یک سیستم اعلام حریق در واقع، مجموعه‌ای از تجهیزات است که برای آشکارسازی علائم حریق و هشداردادن از طریق تجهیزات شنیداری و دیداری در زمانی که دود، آتش، مونوکسیدکربن یا دیگر علائم حریق به‌وجود می‌آید، به‌کار می‌رود.

اجزای تشکیل‌دهنده‌ی سیستم‌های اعلام حریق

• سامانه‌ی مرکزی اعلام حریق: وظیفه‌ی پردازش مرکزی و پایش و کنترل سیستم را بر عهده دارد. پروتکل ارتباطی سیستم که میان تمام دستگاه‌ها برقرار است، بر دو نوع سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر و سیستم اعلام حریق متعارف تقسیم‌بندی می‌شود. یکی دیگر از وظایف این سیستم‌ها، انتخاب نوع خروجی (آژیرخطر عمومی، آژیرخطر در جاهای خاص، تماس با مرکز آتش‌نشانی و سایر خروجی‌ها) است.
• تجهیزات تشخیص حریق: دتکتورها یا آشکارسازهای اعلام حریق (بسته به اینکه به کدام مشخصه‌ی آتش حساس باشند) در گروه‌های آشکارسازهای دود، آشکارسازهای حرارت، آشکارسازهای منواکسیدکربن، آشکارسازهای شعله و آشکارسازهای ترکیبی طبقه‌بندی می‌شوند.
• تجهیزات اعلام حریق: مجموعه‌ای از تجهیزات دیداری و شنیداری است که در زمان احساس خطر، هشدارهای لازم را ارسال می‌کند. انواع گوناگون آژیر ساده، آژیر فلاشر، آژیر سخنگو و انواع زنگ‌ها و بلندگوهای اعلام خطر برای محیط‌های داخل و بیرون ساختمان، از دسته‌بندی‌های این تجهیزات است. همچنین در این سامانه‌ها، معمولاً یک نمایشگر به‌نام Mimic Panel در قسمت‌های پرتردد یا نگهبانی‌ها که به‌صورت ۲۴ساعته حضور دارند، نصب می‌شود.
• همچنین خروجی‌ سامانه‌های اعلام حریق، بسته به محل رخداد یا نوع آتش ایجاد‌شده، می‌تواند شامل راهکارهای گوناگونی باشد: تماس خودکار با سازمان آتش‌نشانی محلی، روشن‌کردن تابلوهای خروج اضطراری، فعال‌سازی سامانه‌ی اطفای حریق خودکار (اسپرینکلرها، سیستم‌های هایدرنت و…)، قفل‌کردن یا از حالت قفل خارج‌کردن درب‌های محل‌های گوناگون (مانند در خروجی‌های اضطراری) و… که همگی می‌توانند بنا بر برنامه‌ریزی‌های هوشمند سیستم انجام شوند.