دال بتنی چیست؟
دال بتنی چیست؟
دال یک عنصر ساختاری است که از بتن ساخته می‌شود و برای ایجاد سطوح مسطح افقی مانند کف و عرشه‌های سقف کاربرد دارد. یک دال بتنی به طور کلی چند سانتی متر ضخامت دارد و توسط تیرها، ستون‌ها، دیوارها پشتیبانی می‌شود. دال را می‌توان در محل پروژه توسط بتن آماده و پمپاژ توسط کامیون میکسر ساخت؛ اما دال بتنی دقیقا چیست و چه اعضایی از ساختمان را شامل می‌شود؟
قبل از خواندن این نوشته توصیه می‌شود نوشته‌های زیر را نیز مطالعه کنید:
دال بتنی چیست؟
دال یا اسلب بتنی (Concrete Slab) یک عضو مسطح است که از ترکیب بتن و آرماتور ساخته می‌شود. نسبت ارتفاع به طول و عرض دال بسیار ناچیز است، به همین دلیل به یک عضو مسطح در نظر گرفته می‌شود. دال بتنی می‌تواند به عنوان سقف یا فونداسیون به کار گرفته شود. مثلا، فونداسیون گسترده (رادیه ژنرال) یک دال بتن مسلح محسوب می‌شود.
در سقف دال به صورت دال یک طرفه (One-Way Slab) و دو طرفه (Two-Way Slab) طبقه بندی می‌شود. حالت اول از دو طرف پشتیبانی می‌شود و نسبت طول به عرض دهانه از دو بیش‌تر است. حالت دوم از چهار طرف پشتیبانی می‌شود و نسبت طول دهانه به عرض دهانه کم‌تر از ۲ است. هر دوی این نوع اسلب‌ها در سازه‌های بتنی و فلزی به کار گرفته می‌شوند.
شرایط و ضوابط طراحی و ساخت دال بتنی با در نظر گرفتن نوع ساختمان، طرح معماری، ویژگی‌های زیبایی و طول دهانه در نظر گرفته می‌شود. اسلب‌های بتنی بیش‌تر به انواع دال تیرچه یک طرفه، دال مسطح، صفحه تخت، دال وافل، دال هسته توخالی، دال پیش ساخته، دال متکی به زمین، دال مقاوم و دال کامپوزیت تقسیم بندی می‌شوند.
عملکرد دال بتنی
- برای ایجاد یک سطح صاف.
- به عنوان عایق صدا، گرما و آتش.
- محافظت از ساختمان در برابر شرایط محیطی.
- انتقال بار مرده و زنده به تیرهای پیرامونی.
- افزایش طبقات ساختمان.
انواع دال بتنی
- دال فونداسیون: اسلب فونداسیون به شکل یک پی گسترده (رادیه ژنرال) عمل می‌کند که با میلگرد تقویت شده است. برای این نوع اسلب طراحی دال در اطراف خاک مهم است زیرا بعضی از خاک‌ها مانند خاک رس بسیار ضعیف هستند و نمی‌توانند ساختمان را تحمل کنند. این مهم منجر به ترک خوردگی و تغییر شکل دال شده و به طور بالقوه منجر به خرابی سازه می‌شود. بعد از رسیدن به زمین مستحکم (با خاکبرداری) عملیات بتن ریزی فونداسیون گسترده آغاز می‌شود. برای به دست آوردن مقاومت کافی، عمل آوری مناسب بتن ضروری است. از آنجا که این اسلب‌های فونداسیون به طور حتم در محل ریخته می‌شوند، کنترل شرایط برای بهینه سازی فرآیند عمل آوری دشوار خواهد بود. این امر معمولا توسط گونی یا پلاستیک‌های مخصوص جاذب آب انجام می‌شود. استفاده از دال غیر مسلح درصورتی که به اندازه کافی مهندسی شده باشد، قابل قبول است اما در ساختمان‌های واقع در مناطق لرزه خیز یا بستر خاکی ضعیف، مسلح کردن دال فونداسیون ضروری است.
- دال سقف: دال سقف همانطور که از نامش پیداست، المان مسطح سازه‌ها فولادی و بتنی است. این دال خود به تنهایی به انواع زیر تقسیم می‌شود:
- دال تخت: دال تخت بدون آن‌که بار خود را به تیرهای پیرامونی انتقال دهد، مستقیما بار را به ستون‌ها منتقل می‌کند. این نوع دال در زمانی استفاده می‌شود که فاصله ستون‌ها از یکدیگر کم‌تر بوده و بارهای وارده سنگین نباشند. از انواع دال تخت می‌توان به دال تخت با سرستون (دال تخت قارچی) اشاره کرد که برای خنثی کردن لنگرهای منفی در اتصال دال با ستون استفاده می‌شود.
- دال عرشه فولادی: دال عرشه فولادی وقتی اجرا می‌شود که بتن روی ورق‌های فلزی موج دار (گالوانیزه) ریخته شود. این دال سقف عرشه فولادی نیز گفته می‌شود. این ورق‌های فولادی مقاومت دال را بهبود می‌بخشند و به عنوان قالب برای بتن ریزی عمل می‌کنند. ورق فولادی توسط گل میخ‌ها به تیرهای فرعی متصل می‌شود تا فرآیند بتن ریزی آغاز شود.
- دال تیرچه دار: دال تیرچه دار همان سقف تیرچه بلوک است که در یک جهت از خود مقاومت نشان می‌دهد. به این صورت که بار مرده و زنده سقف را به یک سمت، طول یا عرض هدایت می‌کند. این نوع دال بتنی با استفاده از تیرچه‌های فلزی و بلوک (در حال حاضر از یونولیت استفاده می‌کنند) تشکیل شده است و بیش‌تر برای سازه‌های بتنی به کار گرفته می‌شود.
- دال وافل: یک دال وافل یا مجوف با استفاده از ماتریسی از قسمت‌های فرو رفته در زیر دال، بار وارده را در دو جهت منتقل می‌کند. دال‌های وافل معمولا عمیق‌تر (ارتفاع) از دال‌های تیرچه دار با مقاومت معادل بوده و از این رو سنگین‌تر هستند. این دال مقاومت سقف را در دو جهت افزایش می‌دهد؛ مشخصه‌ای که برای مقاومت در برابر لرزش و دیافراگم سقف مهم است.
طراحی سقف دال بتنی
نحوۀ طراحی دال بتنی وابسته به چگونگی انتقال بار است. از این جهت می‌توان طراحی را به دو نوع زیر تقسیم کرد:
دال یک طرفه: دال یک طرفه فقط بار را از یک جهت (طول یا عرض) به تیرهای پیرامون خود انتقال می‌دهد. اسلب‌های عرشه فولادی و تیرچه دار، از نوع دال یک طرفه هستند. دال یک طرفه مسلح ممکن است از نظر طراحی بهتر از یک دال دو طرفه غیر مسلح باشد. نسبت طول به عرض دهانه دال یک طرفه از عدد دو بیش‌تر است. محاسبه نیازهای آرماتور برای یک دال یک طرفه می‌تواند بسیار طاقت فرسا و وقت گیر باشد و هرگز نمی‌توان از بهترین طراحی اطمینان کامل داشت. حتی تغییرات جزئی در پروژه نیازمند محاسبه مجدد آرماتورهای دال است. فاکتورهای زیادی وجود دارند که باید در هنگام طراحی ساختار دال یک طرفه در نظر گرفته شوند. این عوامل عبارت‌اند از:
- محاسبات بار (بار مرده و بار زنده).
- محاسبه لنگر خمشی.
- عمق قابل قبول انعطاف پذیری و انحراف.
- نوع و توزیع فولاد تقویت کننده در قسمت کششی.
دال دو طرفه
دال دو طرفه در هر دو جهت بار را به تیرهای پیرامونی منتقل می‌کند. نسبت طول دهانه به عرض دهانه دال دو طرفه کم‌تر از عدد دو است. استفاده از این دال ممکن است به دلیل بارهای سنگین، مقاومت در برابر لرزش (زلزله) یا سایر عوامل اجرایی باشد. در طراحی این دال هر دو جهت در محاسبات در نظر گرفته شود. از این دال می‌توان در دهانه‌های بزرگ‌تر نیز استفاده کرد. تئوری طراحی این دال بر این مبنا است که بارها تنبل هستند، آن‌ها در کوتاه‌ترین مسیر ممکن بار را منتقل می‌کنند و دوست دارند کم‌ترین تلاش را انجام دهند. هر چهار تیر پیرامونی بار هر جهت را دریافت می‌کند و آن را به ستون‌ها منتقل می‌کند.
ضخامت دال بتنی
ضخامت دال بتنی بسته به نیازهای سازه‌ای محاسبه می‌شود اما ضخامت معمولا با خیز آنی و بلند مدت سقف سنجیده می‌شود. برای دال‌های توپر که به جدا کننده‌ها (تیغه‌ها) یا دیگر اجزای ساختمانی متصل نیستند و ممکن است در اثر خیز زیاد آسیب ببینند.
روند ساخت دال بتنی
یک سازه از چندین عنصر اتصال ساختاری مانند دیوارها، تیرها، ستون‌ها، پی، دال‌ها و… تشکیل شده است. از این میان، دال از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است. به سایر اجزای ساختمان کمک می‌کند تا در برابر بارهای مختلف مقاومت کنند. روند ساخت اسلب بتنی شامل موارد زیر است:
- نصب قالب‌های فلزی: قالب باید برای مقاومت در برابر بارهای ساختمانی مانند فشار بتن تازه و وزن کارگران و اپراتورها و ماشین آلات طراحی شود. قالب باید به طور صحیح و تراز شده در محل قرار گیرد. اتصالات باید به اندازه کافی با بست‌ها مهر و موم شوند تا شیره بتن به بیرون درز نکند. همچنین، قالب‌ها باید تمیز بوده و روغن کاری شوند تا در زمان باز کردن به راحتی از بتن جدا شوند. بررسی قالب‌ها در حین و پس از بتن ریزی دال برای شناسایی انحرافات غیر معمول یا سایر نشانه‌های شکست احتمالی باید انجام شوند. عدم بررسی درست میدانی برای اطمینان از اینکه قالب‌ها به درستی اجرا شده‌اند، می‌تواند عواقب ناخوشایند داشته باشد. هدر رفتن بتن و صرفه هزینه جهت خرید بتن آماده، دو مورد مهم از عدم اجرای صحیح قالب‌ها است.
- آرماتوربندی سقف: نقشه‌های ساختمانی جزئیات میلگردهای تقویتی سقف را فراهم می‌کنند. در این نقشه‌ها مواردی مانند طول، نمره، میزان خم، تعداد و… قید شده‌اند. پس از اتمام آرماتوربندی، میلگردها باید دارای پوشش مناسب باشند. این پوشش بتن جهت مسائل آب و هوایی است. از مفتول‌ها برای بستن آرماتور اصلی به فرعی استفاده می‌شود. عدم اجرای صحیح آرماتورها در محل ممکن است باعث خرابی ساختار تحت نیروهای بزرگ مانند زلزله شود.
- بتن ریزی دال: بتن ریزی دال بتنیبتن باید به منظور جلوگیری از جداسازی و سفت شدن، به سرعت در قالب‌ها ریخته شود. دال بتنی با استفاده بتن آماده و کامیون میکسر به محل پروژه اعزام شده و توسط پمپ بتن، ریخته می‌شود. در این زمان، مهندس ناظر باید بتن ریزی را به درستی کنترل کند. علاوه بر این، بتن تازه باید به اندازه کافی فشرده شود تا در قالب‌ها و اطراف آرماتورها ریخته شود و هر نقطه را پر کند. بعد بتن ریزی، نوبت ویبره کرده و مسطح کردن سطح نهایی بتن است. سپس مراحل عمل آوری بتن با باز کردن قالب‌ها شروع می‌شود.
- حذف قالب‌ها و عمل آوری بتن: پس از اتمام بتن ریزی، عوامل پروژه باید آماده عمل آوری بتن باشند. روش‌های عمل آوری اسلب بتنی می‌تواند آب پاشی یا استفاده گونی و پلاستیک برای حفظ رطوبت باشند. توصیه می‌شود قالب‌ها پس از ۱۴ روز برداشته شود اما مشخص شدن تعداد دقیق روز، به شرایط آب و هوایی، آئین نامه‌ها و نظر مهندس ناظر بستگی دارد. یک سازه از چندین عنصر اتصال ساختاری مانند دیوارها، تیرها، ستون‌ها، پی، دال‌ها و… تشکیل شده است. از این میان، دال بتنی یک عضو مسطح است که نسبت ارتفاع به طول یا عرضش بسیار کم است. دال در فونداسیون گسترده و سقف مورد استفاده قرار می‌گیرد که در این بین، دال یک طرفه و دو طرفه سقف از محبوب‌ترین انواع سبک‌های طراحی دال برای انتقال بار محسوب می‌شوند. در حال حاضر، هم در سازه‌های بتنی و هم فلزی از اسلب بتنی به عنوان یک عنصر سازه‌ای استفاده می‌شود.
برای مشاوره‌ی رایگان می‌توانید با شماره‌های ۰۹۱۲۲۴۶۰۰۸۹ | ۰۹۱۲۱۴۷۱۸۴۷ به طور مستقیم تماس بگیرید.
نظرات خود را در ارتباط با این نوشته ما بنویسید.
با آرزوی بهترین‌ها.
۲ دیدگاه