کپر در معماری

معماری کپر به عنوان نوعی از معماری بومی در قسمت‌های مختلفی از جهان به خصوص در نواحی شرقی آسیا خصوصا ترکیه و ایران و حتی مناطقی از آفریقا مانند غنا دیده می‌شود. کپر، این سازه سبک در عین ایجاد یک خرد اقلیم نشان دهنده معماری‌ای است که برآمده از فرهنگ و هنر منطقه است و با توجه به نیازها و شرایط فیزیکی، اقتصادی و همچنین نیازهای ارزشی ساکنان منطقه شکل گرفته است. مهم‌ترین مزیت این سازه بومی عدم ذخیره حرارت است که باعث می‌شود با شرایط اقلیمی منطقه سازگاری مناسبی پیدا کند. از دیگر مزایای قابل توجه این سازه‌ها می‌توان به تهویه راحت، مقاومت در برابر سیلاب‌ها و زلزله اشاره کرد.

قبل از خواندن این نوشته توصیه می‌شود نوشته‌های زیر را نیز مطالعه کنید:

• مهارت‌های ارائه برای دانشجویان معماری
• معماری دیجیتالی یا طراحی معماری دیجیتالی چیست؟

کپر در معماری

مصالح مورد نیاز برای کپر

مصالح مورد استفاده در کپرها، نی‌های روییده شده در کنار آبگیرها و یا برگ درختان خرما است. اسکلت کپر را دسته‌های بلند نی و یا شاخه‌های وسط برگ خرما که به هم گره زده شده‌اند و به نام گصب معروف‌اند و قطر آن حدود 10 الی 15 سانتی متر است، تشکیل می‌دهد. گصب (گساب) را به فاصله یک متر و اگر گسب‌ها کم باشد به فاصله 50 سانتی متری از هم در دو طرف بنا داخل خاک به طور عمودی فرو می‌کنند. طول این گسب‌ها بین سه تا چهار متر است. سپس قسمت‌های فوقانی گسب‌ها را به هم گره می‌زنند. ابعاد این کپرها به طول 5 متر و عرض 3 متر است. در مرحله بعد با اتصال گسب‌های افقی و عمودی اسکلت بنا اماده می‌شود. جهت پوشش از (بردی) که قسمت‌های نازک‌تر نی است استفاده می‌کنند و روکش نهایی از حصیر بافته شده از نی و برگ درخت خرما به نام بوریا است. کف اتاق خاک کوبیده شده است که گاهی روی آن یک لایه کاهگل می‌کشند و با بوریا فرش می‌کنند.

تاریخچه کپرها

سیر تاریخی کپر این گونه است که مسیر یک‌جا نشینی انسان از سکونت وی در غارها آغاز گردیده و در ادامه می‌توان شاهد ساخت انواع کپرها بسته به شرایط اقلیم محل، مصالح موجود و در دسترس آن اشاره کرد. پس از مدتی بشر اولیه که کپرها را سازه‌ای سست و نیازمند بازسازی‌های مکرر می‌دید کم کم شروع به ساختن خانه‌ای با استحکامات بیشتر نمود.
اما نکته جالب توجه در این دوره ثابت ماندن نوع مصالح این سازه‌ها است. ریشه این امر به دو نکته اصلی باز می‌گردد، در ابتدا باید به بوم آورد بودن مصالح اشاره کرد؛ کپرها با مصالحی ساخته می‌شد که در محیط طبیعی به وفور یافت می‌گردید و علاوه بر آن توانایی قابل توجهی برای مقابله با مشکلات اقلیمی همان منطقه داشتند و در نتیجه نوع انتخاب مصالح در این دوره از تغییر مسکن یکجانشینی ثابت ماند.

از طرفی اولین سکونت‌گاه‌هایی که انسان پس از خارج شدن از غارها تهیه کرد کپرهای بومی ساخته شده از نی و بوریا بود؛ این دوره از زندگی بشر دروازهای میان دوره غارنشینی و یک‌جانشینی بود. اولین سکونتگاه‌های کپری یافت شده مربوط به مناطق نزدیک به بین النهرین و جلگه خوزستان است که طی این مدت دستخوش تحولات فراوانی نشده است. حتی در حال حاضر نیز در بیش‌تر دنیا خانه‌هایی با حداقل استفاده از ماشین آلات، وسایل الکتریکی و مصالح آماده، ساخته می‌شوند. برای مثال در کشورهای آسیایی نظیر ایران و ترکیه با استفاده از برگ نخل و حصیر؛ در آفریقا ازگِل، سازه‌های علفی و بوریا؛ در جنوب اقیانوس آرام، نی، عاج و بامبو، در یونان؛ سنگ، ملات، دوغاب و در شرق آسیا با کمک بامبو هنوز هم سازه‌های بومی ساخته می‌شود؛ به طوری که در حال حاضر سالیانه دومیلیون تن بامبو در شرق آسیا صرف ساخت سازه‌های بومی می‌شود.

کپر در معماری امروز چه جایگاهی دارد؟

در حال حاضر مردم معمولا به خاطر ضرورت‌های اقتصادی این روش را انتخاب می‌کنند از انجایی که این خانه‌ها زاده محیط هستند با محیط طبیعی نیز در می‌آمیزند. طرح این سازه‌ها بر اساس مشاهده‌ی الگوهای اب و هوایی، تغییرات فصول و مصالح در دسترس است و از این رو است که ساختن یک امر اجتماعی بوده و طی دوره‌های مختلف با وسایل و تکنیک‌های مختلف ازموده شده است. در مورد جایگاه کپر در سازه‌های بومی می‌توان این گونه بیان کرد که کپر سازه‌ای بومی است و ریشه عمیقی در اقلیم و شرایط طبیعی محیط زیست دارد. علاوه بر این کپر سازه ایست که فرهنگ مردم در شکل گیری آن تاثیر فراوانی داشته و در نتیجه با ساکنان بومی منطقه رابطه عمیقی دارد. اصول معماری پایدار طراحی براساس پرخه حیات، صرفه جویی در منابع و طراحی انسانی است و کپرها با توجه به این که با مصالح بوم آورد محیط خود ساخته شده‌اند توانایی بازگشت به چرخه طبیعی را دارند؛ از آنجایی که مصالح مورد استفاده در کپرها از منابع تجدیدپذیر و فراوان در طبیعت است. کمک زیادی به صرفه جویی در منابع کرده و حتی در مواردی اثرات مثبت آن‌ها در محیط نیز قابل توجه است، مانند طرح مرکز فرهنگی ماری تیبائو از رنزو پیانو. در ادامه می‌توان گفت ریشه فرهنگی آن‌ها گویای تطابق آن با معیار طراحی انسانی است. پس با بهبود کاربری و مقاوم سازی این سازه‌های به ظاهر ساده و بومی می‌توان خانه‌هایی زیبا؛ غنی و مورد توجه افراد بومی براساس معیارهای معماری پایدار ساخت.

برای مشاوره‌ی رایگان می‌توانید با شماره‌های ۰۹۱۲۲۴۶۰۰۸۹ | ۰۹۱۲۱۴۷۱۸۴۷ به طور مستقیم تماس بگیرید.

نظرات خود را در ارتباط با این نوشته ما بنویسید.

با آرزوی بهترین‌ها.