رسمی بندی در معماری
رسمی بندی در معماری
رسمی بندی یکی از انواع روش‌ها در طراحی معماری سنتی و یکی از انواع هنر کاربندی محسوب می‌شود که با هدف تزیین و پوشش بناها جهت تقسیم سطح سر درب، زیرگنبد، ایوان ها و… به اشکالی مانند شمسه، ترنج پاباریک و هفتی تبدیل می‌شوند و در مراحل بعدی با تزییناتی همچون کاشی هفت رنگ، کاشی معرق و یا آجر و… پوشیده می‌شود.
قبل از خواندن این نوشته توصیه می‌شود نوشته‌های زیر را نیز مطالعه کنید:
رسمی بندی در معماری
رسمی بندی چیست؟
در تعریف خود واژه رسمی می‌توان گفت، رسمی شبکه‌ای مرکز گر است که از تقاطع منظم قوس‌های هم اندازه‌ای که به دور مرکزی دایره‌ای دوران می‌کنند، پدید می‌آید. این قوس‌ها بر روی پایه‌های متقابل قرار می‌گیرند و به طریقی دهانه سقف را جمع می‌کنند. بر روی رئوس آن‌ها عرقچین ساده‌ای قرار می‌گیرد که به خاطر شکل خورشید مانندش آن را «شمسه» می‌خوانند و در معماری مسجد اسلامی جایگاهی را به خود اختصاص داده است. رسمی در موارد مختلف به کار آمده است:
- گاه زیر پوسته مدور یک گنبد بانیم طاق را می‌پوشاند.
- زمانی در منطقه انتقال پایه به طاق ظاهر می‌شود و این تبدیل را به راحتی و زیبایی میسر می‌سازد.
- در مواقعی نیز، هر دو قسمت یعنی منطقه انتقال و سقف را در بر می‌گیرد. در پاره‌ای موارد این عمل آخر نه فقط با یک رسمی که با استفاده از چند رسمی کنار هم نشسته با بر هم سوار شده انجام می‌پذیرد.
انواع رسمی بندی
رسمی، انواع و اقسام دارد، انواع آن معمولا به تعداد رئوس شمسه وسط، که در واقع معلوم کننده تعداد قوس‌های تشکیل دهنده آن است، شناخته می‌شوند. در عین حال رسمی‌ها به دو دسته اصلی «قالب شاغولی» و« قالب سرسفته» نیز تقسیم می‌شوند.
رسمی معمولا غیرباربر است و به صورت پوست‌های ثانویه که با سقف اصلی فاصله دارد اجرا می‌گردد؛ لیکن در مواردی به صورت باربر هم دیده می‌شود. اگر برای مثال دایره‌ای را به دوازده قسمت مساوی تقسیم کنیم و بعد نقاط تقسیم یک یا دو یا سه یا چهار در میان به یکدیگر متصل کنیم چهار رسمی از نوع دوازده خواهیم داشت. با مقایسه این چهار شبکه متوجه می‌شویم به میزانی که طول وترها افزایش می‌یابد شمسه مرکزی کوچک‌تر می‌شود و تعداد اجزا بیش‌تر و اندازه آن‌ها کوچک‌تر می‌گردد.
البته نباید فراموش کنیم که شبکه حاصل تصویر افقی رسمی بر روی زمین است و در واقع هر خط مستقیم آن به صورت یک قوسی اجرا می‌شود و شبکه‌ای سه بعدی را پدید می‌آورد. کار طراحی رسمی در معماری سنتی به این مقدار خاتمه نمی‌یابد. بلکه باتوجه به آنچه پیش از این آمد انطباق شبکه هندسی رسمی با زمینه کار مسئله اصلی رسمی بندی است.
یافتن رسمی موافق برای یک زمینه معین امر غامضی می‌گردد و تنها در سایه تجربه و ممارست زیاد یک استادکار امکان پذیر می‌شود و در پاره‌ای اوقات نیز برای تطبیق یک رسمی با یک زمینه ناموافق، نسبت اضلاع زمینه را تا آن‌جا که ممکن باشد به نسبت خاص اضلاع زمینه رسمی مزبور نزدیک می‌کنند یا در خود شبکه رسمی و امتداد وترهای آن شکست‌هایی ایجاد می‌کنند.
تذکر این نکته نیز در این جا لازم است که انطباق زمینه با شبکه رسمی تنها در نقاطی که پایه‌های رسمی واقع می‌شوند اتفاق می‌افتد و جای این پایه‌ها روی زمینه باید همواره ثابت باقی بماند، لکن بقیه قسمت‌های زمینه، فارغ از شبکه‌ای که سقف می‌سازد می‌تواند تغییر شکل بدهد. البته این تغییر شکل نمی‌تواند به هر صورتی اتفاق بیفتد و هر شکل نامنظمی که چهار یا هشت نقطه پایه رسمی را تأمین کند پذیرفته نیست.
رسمی بندی در پوشش
در این شیوه خطوط هندسی رسمی معمولا بدون استفاده از باریکه تاق آجری و با تکنیک‌های دیگری ایجاد می‌شوند. یکی از این تکنیک‌ها ساخت خطوط رسمی به صورت سردست و با گچبری می‌شود نمونه‌ای از این شیوه در حوض خانه، خانه عامری‌های کاشان مشهود است. روشن است که در این نوع رسمی، خطوط نمایان بدل باریکه تاق بوده است و نقش سازه‌ای ندارند. اما این شیوه با وجود فقدان نقش سازه‌ای آن امری صرفا تزیینی و غیر ضروری نیست و با نمایش نمادین مسیرهای انتقال نیرو نقش معنایی ایفا می‌کند.
رسمی بندی در نما
شیوه ساخت این نوع رسمی بندی برخلاف حالت کاربندی در نما غالبا بدون استفاده از باریکه تاق آجری و با تکنیک‌های دیگری همچون گچبری یا کاشی کاری ایجاد شده و به سقف فوقانی تکیه می‌دهند. این شیوه در فضاهای از یک سو باز کاربرد دارند که بیش‌ترین استفاده از آن در سردر، محراب، ایوان، غرفه و تاقچه است. در ورودی خانه عامری‌ها از نمونه این رسمی بندی در طراحی نما وجود دارد.
در نهایت می‌توان گفت رسمی بندی، برخلاف مقرنس، همیشه ایستا و پایدار و جزئی از ساختمان به نظر می‌رسد؛ هر چند که اغلب پوست‌های کاذب و آویزان است. به خاطر همین ایستایی بصری رسمی بندی به فضا سبکی و راحتی می‌بخشد و آن را قابل اعتماد می‌نماید. اجزا رسمی بندی، شکلهایی ساده‌تر و یکنواخت‌تر از مقرنس دارند و متحرک و پران جلوه می‌کنند.
برای مشاوره‌ی رایگان می‌توانید با شماره‌های ۰۹۱۲۲۴۶۰۰۸۹ | ۰۹۱۲۱۴۷۱۸۴۷ به طور مستقیم تماس بگیرید.
نظرات خود را در ارتباط با این نوشته ما بنویسید.
با آرزوی بهترین‌ها.
۱ دیدگاه